Anne karnında oluşmaya başlayan beyin gelişimi ergenlik çağında sona ermekle beraber, çeşitli araştırmalar beynin planlama, karar verme ve mantıksal akıl yürütmeden sorumlu beyin bölgesinin gelişimini 25-27 yaşlarına kadar sürdürebildiğini göstermektedir. Ancak, beyin gelişiminin en kritik dönemi 2 yaş civarında başlar ve 7 yaş civarında sona erer ki bu dönemde beyin hücreleri arasında iletişimi sağlayan bağlantılar yetişkinlere göre çok daha fazladır. Beyin hücreleri arasındaki bağlantı sayısı, çocuğun içinde bulunduğu ortam koşulları ve çevreden aldığı uyarılara bağlı olarak artabilir veya azalabilir.

Beyin hücreleri arasındaki bu bağlantılar öğrenmenin gerçekleştiği yerlerdir. Nörobiyoloji dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, sağlıklı bir bireyin 37 yaşına kadar hafızasını büyük ölçüde muhafaza edebilirken, kelime hazinesi ya da genel kültür gibi alanlarda hafızanın ortalama 60 yaşına kadar korunabildiği ileri sürülmüştür.

Her ne kadar beyin gelişimi bu sürelerle sınırlı ise de, beyindeki sinir bağlantıları deneyimlerimize veya duyusal tepkiye cevap olarak yaşam süresi boyunca yeniden düzenlenebilir. Dolayısıyla, beyin esnekliği yaşam boyu gerçekleşen bir süreçtir ve birçok beyin hücresi bu sürece katılır. Bir başka ifade ile beyin kendini iyileştirme ve yeniden yapılandırma becerisine sahiptir.

Anne karnında beynin gelişimini etkileye faktörler

Kuşkusuz Annenin dengeli beslenmesi bebeğin beyin gelişimine önemli katkılar sağlar. Bunun için protein, karbonhidrat, yağ dengesini iyi kurmak gerektiği gibi, sebze ve meyvelere yer vermek, yeterli sıvı almak, besin çeşide önem vermek ön planda tutulmalıdır.

Doğumdan sonra beyin gelişimini etkileyen faktörler

Yetersiz beslenme; beyin fizyolojisi veya beyin yapısına etki ederek hafıza ve öğrenme yeteneğini etkileyebilmektedir. Özellikle yetersiz beslenmeden kaynaklanan hasar beyin gelişiminin kritik döneminde (2-7 yaş) oluşursa hasar geçici olmaz ve sonuçları uzun süre devam edebilir.

Sağlıklı beyin gelişimi ile çocuğun fiziksel, sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimi de doğrudan etkilenir. Stresten uzak, sevgi ve güvenli ortam, doğaya yakın olmak çocuğun beyin gelişimi üzerinde olumlu etkilere sahiptir.

Teknoloji bağımlılığının çocuk gelişimine etkileri

Kuşkusuz günümüzde her bireyin temel ihtiyacı haline gelmiş olan teknoloji günlük yaşamımızın en önemli parçası olmuştur. Teknoloji sayesinde günlük yaşamımız, eğitimimiz, alışverişimiz ve sosyal yaşantımız ciddi manada değişiklik göstermiş ve kolaylaştırılmıştır. Bu faydalı yararlar yanında maalesef çok erken yaşlarda başlayan ekran bağımlılığının çeşitli hastalıklara neden olduğu da bir gerçektir. Bu durum engellenmezse ilerleyen zamanlarda çok daha ciddi problemlere yol açabilir.

Ekran Bağımlılığı Nedir?

Ekran bağımlılığı, özellikle küçük yaş grubu çocukların maruz bırakıldıkları telefon, tablet, televizyon gibi teknolojik cihazların ekranına bakma bağımlılığını ifade eden bir tür sağlık problemidir.

Bu bağımlılık özellikle bebeklerde ve çocuklarda beyin gelişimini etkilediği için ciddiye alınması gerekmektedir. Bilim insanları aşırı internet kullanımının sadece çocuklarda değil gençlerde de beyin yapısını değiştirdiğini ortaya koymuştur. Bu teknolojik bağımlılığın yeni nesilde kişiliği, sosyal davranışları, dengeyi, dil ve kelimelerin yorumlama kabiliyetini değiştirdiği görülmektedir. Ayrıca, yapılan çalışmalarda ekrana daha az bakan çocukların hafıza, karar verme, aynı anda birden çok iş yapabilme ve dikkat aralığının, ekran bağımlılığı olan çocuklara göre çok daha iyi olduğu gözler önüne serilmiştir. Geleneksel olarak dışarda oyun oynayan veya oyuncaklarla oynayan çocukların beyinlerinin daha kolay geliştiği bu araştırmaların sonuçlarında belirtilmiştir. Ekran karşısında uzun zaman kalanların eleştirel düşünmeyi sağlayan beyin korteksini zayıflattığı da çeşitli bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Ekran bağımlılığının beynin kendini iyileştirme ve yeniden yapılandırma becerisi olan beyin esnekliğini etkilediği ve bu suretle beynin farklı bölgeleri arasındaki iletişimi bozduğu, bunun ise çocuğun öğrenme, kişilik, dürtü, kuralları ve sosyal davranışları kontrol eden beyin bölgesini baskıladığı ve bilgilerin beyinde işlenmesini zorlaştırdığı gözlemlenmiştir.

Aileler teknolojinin aşırı ve kontrolsüz kullanımına karşı neler yapabilir?

Hemen her alanda birçok yararları olan teknolojik cihazların bağımlılık yapmadan uzmanların belirttiği süre kadar kontrollü kullanılmasının insan gelişimine olumlu etkisi olduğu muhakkaktır. Ancak aşırı kullanım olarak bilinen ekran bağımlılığının çocuklarımızın beyin gelişimi de dahil çok farklı hastalıklara sebep olmaması için uzmanların aşağıda önerdiği süreye dikkat edilmesi gerekmektedir

0-3 yaş grubunun kesinlikle ekranla tanışmaması gerekir,

3-6 yaş arası çocukların günde ortalama 30 dakika eğitici teknolojik bilgilerden yararlanması uygun görülmektedir.

İlköğretimdeki çocukların ortalama 45 dakika,

Ortaöğretimdeki çocukların yaklaşık 1 saat,

Lise çağındaki gençlerin ise günde 2 saatten fazla ekran karşısında kalmaması önerilmektedir.

Her insanın belli bir beyin kapasitesi vardır. Bunu kişinin genetiği belirler. Bilim insanlarına göre birçok kişi beyin potansiyelinin çok az bir kısmını kullanmaktadır. Ancak bu kapasitenin etkin kullanılması için birçok yöntem vardır. Örneğin 2'li yaşlardan başlayan iyi bir eğitim sistemi. Bu eğitim sisteminde dikkat edilmesi gereken husus, alınan bilgilerin beyni çalıştırıp çalıştırmadığıdır. Zira, ancak beyni çalıştıran bilgiler kalıcı bilgiler olabilmektedir.

Unutmamak gerekir ki, ekran bağımlılığı gibi teknolojik bağımlılıklar çocukluk çağlarında bireyin beyin gelişimini çok daha kötü yönde etkilemekle beraber, erişkin insanların da bu bağımlılıktan dolayı beyin sağlığına zarar verdikleri bilimsel gerçeklerdendir.

Teknolojiyi kullanırken, dışarda, yeşillikleriyle, sosyal yapısıyla, değişik faaliyetleriyle, zihni ve fiziki etkinlikleriyle, toplumsal gerçekleriyle farklı bir dünyanın var olduğunu unutmamak gerekir. Herkese iyi beyin sağlığı dilerim.