Kahramanmaraş Depremlerinin Bingöl'ümüze Uyarıları

Bu yazıyı yazarken Bingöllü hemşerilerimize, bölgemiz ve ülkemizde yaşayan milletimize bir endişeye mahal vermek amacında olmadığımı ve bundan şiddetle imtina ettiğimin altını çizerek belirtmek isterim.

Esasen maksadımız 6 Şubat'ta Kahramanmaraş'ta 9 saat arayla üst üste meydana gelen ve doğrudan 10 ilimizi etkileyen iki büyük depremin ardından, uzmanların dikkat çektiği Bingöl ve çevresinin olası bir depreme hazır olup olmadığı hususlarının irdelenmesi amacıyla hazırlanan bir yazı olduğunun bilinmesini istirham ederim.

6 Şubat gecesi saat 04.17'de önce merkez üssü Kahramanmaraş/Pazarcık'ta 7.7; 9 saat sonra bu defa merkez üssü aynı ilimizin Ekinözü ilçesinde saat 13.24'te 7,6 şiddetinde 10 ili doğrudan etkileyen, son yüzyılın en tesirli depremleri olarak kayıtlara geçen, iki büyük deprem yaşadık. Bu iki büyük felakette 13 milyon 500 bin nüfusun etkilendiği 10 vilayette, an itibariyle 30 bini aşkın vatandaşımız hayatını kaybetmiş, yaralı sayısı 80 bini geçmiş, 25 bine yakın bina yıkılmış ya da ağır hasara maruz kalmış ve 100 binin üzerinde afetzede ülkenin farklı illerine tahliye edilmiştir. Şüphesiz hepimizin temennisi ölü ve yaralı sayısının daha da artmamasıdır.

Depremde hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Cenab-ı Allah'tan rahmet, yaralılarımıza acil şifa ve aziz milletimize başsağlığı diliyorum. Rabbim tüm insanlığı bu ve buna benzer afetlerden korusun.

Ülke içinden olsun dışından olsun, televizyon ekranlarından, sosyal medya platformlarından ve sair iletişim vasıtalarından bir şekilde Kahramanmaraş merkezli iki büyük depremden haberi olan ve gelişmeleri takip eden vicdan sahibi her insanın yüreği sızlamış, vicdanı rahatsız olmuş, uykusu kaçmış, yeri gelmiş depremzedelerle empati kurmuş yeri gelmiş kendisi de geçmişte maruz kaldığı afetleri hatırlayan bu insanlar depremzedeler için ne yapabilirimin telaşına düşmüştür. Nitekim yurt içinden ve yurt dışından yardıma koşan herkesin çabaları yüreğimizi ısıtmış, insanlığın ölmediğini bize göstermiş, bilhassa büyük doğal afetler ve suni musibetler karşısında ülkemizde birliğimizin ve dirliğimizin ne denli güçlü olduğunu bize hatırlatmıştır.

Bir taraftan bu büyük felaket karşısında gözlerimizi yaşartan, gönüllerimizi ısıtan görüntüleri izlerken diğer taraftan yazılı ve görsel basında deprem ve konuyla ilgili uzmanların, önümüzdeki zaman diliminde hangi bölgelerin deprem tehdidiyle karşı karşıya olduğu tartışmalarını yakinen takip ediyoruz. Bu tartışmalarda Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu fay hattının kesişim noktasında bulunan Bingöl hakkında yüksek sesle yapılan ikazlar dikkatimizi çekmiştir.

Kahramanmaraş depremlerinden sonra yazılı ve görsel basında gündeme gelen Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu fay hatlarının kesişim noktası (yoğunlukla Muş'un Varto, Erzurum'un Çat, Bingöl'ün Karlıova, Yedisu ve Kiğı ilçeleri ile Erzincan'ın Tercan ilçelerini içine alan bölgeyi kapsar) tartışmaları elbette yeni değildir. Bingöl ve çevresinin yukarıda zikredilen fay hatları üzerinde olduğu gerçeği ülkemizde ve özellikle bölgemizde yaşayan herkesin malumudur. Nitekim yakın zamanlarda bölgede meydana gelen büyük ölçekli depremlerde çok sayıda vatandaşımız hayatını kaybetmiş, çok sayıda vatandaşımız yaralanmış ve büyük oranda maddi kayıplar oluşmuştur.

Bingöl ve çevresinin deprem tehdidi altında olduğu gerçeğini daha net anlamak maksadıyla Osmanlı'dan bu yana kayıtlara geçen Bingöl ve çevresinde meydana gelen depremleri başta devletimizin şehirdeki ilgili kurumları olmak üzere hepimizin dikkatine sunmak istiyorum:

-1583 yılında Erzurum-Erzincan Depremi

-1685 yılında Erzurum Depremi

-1784 yılında büyük Erzincan-Kiğı-Tercan-Varto depremi

-1852 yılında Erzurum Depremi

-1857 yılında Muş Depremi

-1859 yılında Erzurum Depremi

-1866 yılında büyük Varto-Kiğı-Erzincan-Erzurum depremi

-1899 yılında Erzincan Depremi

-1903 yılında Malazgirt-Muş Depremi

-1907 yılında Kiğı Depremi

-1910 yılında Palu Depremi

-1911 yılında Erzurum Depremi

-1924 yılında Erzurum-Pasinler Depremi

-1934 yılında Bingöl Depremi

-1939 yılında büyük Erzincan Depremi

-1946 yılında Varto-Hınıs Depremi

-1949 yılında Karlıova Depremi

-1950 yılında Kiğı Depremi

-1966 yılında Varto Depremi

-1968 yılında Kiğı Depremi

-1971 yılında Bingöl Depremi

-1977 yılında Palu Depremi

-1983 yılında Erzurum Depremi

-2003 yılında Bingöl Depremi

-2004 yılında Çat Depremi

-2005 yılında Karlıova Depremleri

-2010 yılında Karakoçan Depremi

-2010 yılında Palu Depremi

-2013 yılında Solhan Depremi

-2013 yılında Kiğı Depremi

-2020 Karlıova Depremi

Burada 1866 Varto Depremine ayrı bir paragraf açmak gerekir. Zira 1866 Varto merkezli deprem, tıpkı 6 Şubat'ta Kahramanmaraş'ta meydana gelen ve 10 ilimizi etkileyen depremler gibi Muş'tan Erzincan'a, Bingöl'den Erzurum'a kadar geniş bir sahada şiddetini göstermiş; can ve mal kaybının yanı sıra büyük maddi hasarlara sebebiyet vermişti. Bu sebeple bu coğrafyada meydana gelebilecek olası depremleri bu çerçevede değerlendirmek ve bu kapsamda önlem almak gerektiği kanaatindeyim.

Yukarıda zikredilen depremlerin hepsinin Bingöl'ü doğrudan veya dolaylı olarak etkilediğini ileri sürmemiz elbette gerçekçi olmayacaktır. Buradaki amacımız; ilk olarak Bingöl'ün coğrafi konumu dolayısıyla tarihsel deprem kuşağı üzerinde olması, ikinci olarak 6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş'taki depremlerin 10 ilimizi doğrudan etkilemesi göz önünde bulundurularak, yakın veya uzak zamanda, Allah korusun ister ilimiz sınırında ister çevremizde meydana gelmesi öngörülen olası bir depreme hazırlıklı olmaktır.

Bu süreçte panik ve korkuya kapılmamakla birlikte, gerçeklerle yüzleşerek, aklın ve bilimin ışığında, bilim uzmanlarının tavsiyeleri çerçevesinde en üst seviyede alınması gereken tedbirleri zaman kaybına mahal vermeden masaya yatırmak ve uygulamak elzemdir.

Bu kapsamda olası bir deprem öncesi alınması gereken önlemler, deprem anında ve sonrasında yapılması gereken planlamalar aşağı yukarı dünyanın her ülkesinde belirlenmiş ve ortak standart kurallar haline getirilmiştir. Bize düşen bu kurallara uymak, bu kriterleri yerine getirmektir. Bu aşamalarda devletimizin ilgili kurumları başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları ve odalar ön plana çıkmaktadır.

Öncelikle Bingöl'ün, hâlihazırda yoksa, “AFET BİLGİ SİSTEMİ” yaptırılmalıdır.

Bu çerçevede Bingöl merkez ve ilçelerdeki tüm yapılar “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği” kapsamında yeniden gözden geçirilerek gerekli değerlendirmeler yapıldıktan sonra güçlendirme ve yıkım işlemi derhal başlatılmalıdır. Bugünden sonra inşa edilecek yapıların kanun ve mevzuatlara uygun yapılması hususunda gerekli denetimler özenle yapılmalıdır. Deprem eğitimleri toplumun her kuşağına sıklıkla verilmeli ve deprem bilinci oluşturulmalıdır. Deprem tahliye alanları her mahallede yapılmalıdır. Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmeli, imar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki mahallere ev ve bina yapılmamalıdır. Elbette bu süreçte valiliğimize, belediyemize, mühendisler ve mimarlar odasına, STK'larımıza, ilçe kaymakamlık ve belediyelerimize, muhtarlarımıza, yüklenici ve inşaat firma sahiplerine, vatandaşlarımıza, hasıl-ı kelam her birimize önemli vazifeler düşmektedir.

Bu duygu v e düşünce asrın felaketi olarak adlandırılan 6 Şubat depremlerinde hayatını kaybeden vatandaşlarımıza bir kez daha Allah'tan rahmet, yaralılarımıza acil şifalar milletimize de başsağlığı diliyorum. Rabbim vatanımızı milletimizi her türlü afetten muhafaza eylesin…

Doç. Dr. Muhammed KÖSE

Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Öğretim Üyesi