Baylas: 'Üretmeyen muhtaç kalır, muhtaç kalan yok olur'

Dünyayı etkisi altına alan ekonomik krizlerin her geçen gün daha da katmerleştiği bu dönemde ülke ekonomisi kadar Bingöl özelini de konuştuk kendisiyle. Çocukluğundan başlayıp bugüne uzanan hayat hikâyesinden kısa kesitleri de paylaştı. Ticarette gelinen noktayı irdelerken, asıl sorunun bugünü yorumlayanların yarına dair bir planlamadan bahsetmemesi olduğunun da altını çizdi.

Bingöl Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkanı Sinan Baylas ile ülke ekonomisinin yanı sıra Bingöl'ü konuşup üretime dair görüşlerini alık. Dünyanın savaşlar ve buna bağlı ekonomik krizlerle boğuştuğu bu dönemde üretenlerin güçlü, üretmeyenlerin muhtaç kaldığını anlattı ve üretimden başka çare olmadığının altını çizdi.

İşte Baylas'ın Detay Dergisi'ne verdiği o röportajın detayları…

Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

1980 Bingöl doğumluyum. İlk ve ortaöğrenimini Bingöl'de tamamladım. Çocukluk yaşlarımdan itibaren aile şirketi bünyesinde inşaat faaliyetlerinde çalıştım. 1999'da Baylaz İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı olarak çalışma hayatıma devam ettim. Çok sayıda taahhüt işi yaptım. 2012'de Bingölspor Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı, 2013-2017 Fırat Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu Denetim Kurulu Üyeliği, 2017-2021 arası Bingöl İşadamları Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı, 2013-2018 arası Bingöl Ticaret ve Sanayi Odası (BİNTSO) Meclis Üyeliğinde bulundum. 2018 yılından itibaren de BİNTSO Meclis Başkanlığı görevini yürütüyorum. Şuanda Bingöl Üniversitesi Önlisans Yerel Yönetimler Bölümü'nde eğitimime devam ediyorum.

Ticari hayatınızın başlangıç noktası ne oldu? Var mı önemli bir dönüm noktası diyebileceğimiz bir olaylar zinciri?

Ailemiz, yıllarca taahhüt işleri yaptı. Haliyle ben de bu alana yöneldim ve çalışma hayatım bu kulvarda şekillendi. Daha henüz 18'li yaşlardayken kendimi sınamak adına kendi olanaklarımla bir ihaleye girdim ve işi aldım. O, kendi başıma yaptığım iş olmuştu. Babam da bu kararlılığımı görünce şirketin başına geçmemi istedi. Baylaz İnşaat, o dönemde ülkenin taahhüt işlerindeki sayılı firmalarından biriydi. Kendime olan inancım ve kararlılığımla başardığım bu işle, ticari hayatıma aktif bir başlangıç yapmış oldum diyebilirim.

İnşaat sektöründe yıllardır var olan bir hizmet üretiminiz mevcut. Neler yaptınız, neler yapıyorsunuz?

Demin de bahsettiğim üzere daha çok taahhüt işleri yapıyorduk. Eğitim kurumları, yurt, spor merkezleri, yol, köprü, altyapı, üstyapı, peyzaj ve benzeri alanlarda hizmet üretimimiz bulunuyor. Bu alandaki faaliyetlerimize devam ediyoruz.

Şuanda Bingöl Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkanlığı görevini yürütüyorsunuz. Göreviniz sebebiyle soracak olursak, ekonomideki gidişatı nasıl yorumlarsınız? Türkiye ekonomisi nereye gidiyor? Bingöl bundan nasıl etkileniyor?

Türkiye ekonomisini resmi rakamlar ile okuyacak olursak önümüze çıkan en önemli rakamlar büyüme, enflasyon, faiz ve işsizlik oranlarıdır. Bu rakamlar bize ekonominin iyi bir noktada olmadığını doğal biçimde yorumsuz olarak ortaya koymaktadır. Bingöl'ü de bu tablodan ayrı değerlendirmemiz söz konusu olamaz ancak küçük bir nüans var, onu da belirtmem gerekiyor. Bingöl ekonomik doğası gereği Türkiye'de yaşanan olumlu ve olumsuz gelişmelerden en son etkilenen iller arasındadır. Sanayisinin birçok illere göre daha az yoğun olması büyük hizmet işletmelerinin bulunmaması ve ithalat ihracat  (Dış ticaret ) rakamlarının düşük olması sebebiyle ilimizde etkiler hep geç olarak algılanmaktadır. İlimizin ekonomisinin büyük bir kısmı sezonsal özellik taşıyan inşaat sektörü, tarım ve hayvancılık sektörü oluşturmaktadır. Ayrıca ilimizden gurbetçi olarak yurtdışına çalışmak için giden ve memleketlerini unutmayan vatandaşlarımızın sezonsal harcamaları da ilimizin ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca ilimizde aile bağlarının hala çok güçlü devam etmesi ve işleri iyi olmayan aile bireylerinin desteklemesi sayesinde birçok kişi ekonomik gelişmeleri hissetmemektedir.

Türkiye ekonomisinin gidişini her vatandaş gibi ben de olumlu yönde olmasını temenni ediyorum. Bunun ne derece olacağı ise hep beraber göstereceğimiz ekonomik performansa bağlıdır. Ancak önümüzdeki belirsizlikler hepimizi tedirgin ediyor. Tüm üyelerimizi belirsizlikler konusunda önlem almak ve planlı olmak için uymak zorundayım. En büyük belirsizlik kurda yaşanmaktadır. Temel ilke olarak döviz geliri olmayan firmaların yada kişilerin döviz borçlanmaması tavsiye etmek istiyorum. Öte yandan kâr marjlarının düştüğü bu dönemlerde işletmelerin maliyet hesaplarını çok dikkatli yapmaları ve rekabette geri kalmamaları gerektiğini hatırlatmakta yarar görüyorum. Ayrıca tüm üyelerimizin yurt dışı pazarlarına açılmak için tüm güçleri ile mücadele vermelerinin önemli yarar sağlayacağını belirtmek gerekiyor. Genç ve yeni yatırım yapacak işletmelere de bir tavsiyem; lütfen artık geleneksel üretim modellerini terk ederek katma değeri yüksek, yüksek teknolojiye yatırım yapın ve öncü markalar oluşturmak için gayret gösterin.

Kendi alanınız olan inşaat sektöründeki maliyet artışları gerçekten abartıldığı gibi mi? Yoksa bu alanda da zamları bir fırsat çevirme eğilimi mi söz konusu?

Abartı olmadığı açık. Yaşanan küresel kriz ve ülkedeki ekonomi politikalarına dayalı olumsuz hava, ciddi fiyat artışlarına sebep oldu. İnşaatın her kaleminde fiyatlar ikiye, üçe katlandı. Haliyle sektörel anlamda ciddi kayıplar yaşandığı gibi maliyet artışları da satış ya da üretim rakamlarına ciddi etki yaptı. Krizi kötü anlamda fırsata çevirenler yoktur iddiasında bulunamayız. Bunu yapabilecekler de imalatçılar değildir. Hammadde arttığı anda imalat sektöründe de otomatik bir artış söz konusu oluyor. Rakamların yüksekliği elbette tartışılabilir. Genel değil ama özelde bazı kimselerin maliyet artışlarını da görüyoruz, duyuyoruz. Artışların gerekçelerini görmezden gelirsek, doğru tahlili yapamayız. Bu alanda bir iyileşme beklentimiz devam ediyor. Temennimiz, bu olumlu sonucu yakalamamızdır.

Yaşanan artışlarla birlikte inşaat sektöründe büyük çöküşler yaşandı. İflas eden firmalarla birlikte birçok vatandaş da ciddi mağduriyetler yaşadı. Bu çöküş sadece artan maliyetlerle mi alakalı? Ayrıca yaşanan güven kaybı nasıl tamir edilir? Vatandaş nasıl davranmalı?

Ülke genlinde bu konuda birçok örneğe rastlamak mümkündür. Ancak Bingöl özelinden gidecek olursak, ilimizde yoğun bir çöküşten söz edemeyiz. Elbette maliyet artışlarından kaynaklı bir takım aksaklıklar yaşanmıştır. Özellikle konut üretimi alanında artan maliyetler nedeniyle ciddi zarar edenleri görüyoruz. Kimse isteyerek iflas etmez, bunu da istemez. Ortaya çıkan ekonomik buhran nedeniyle insanlar zarar ediyor. Ekonomi seyrinin iyi olduğu dönemlerde ilimizdeki konut üretim hızıyla, son iki yıldaki konut üretim hızımız arasında büyük bir fark var. Yapılan konutların çoğu da önceki yıllarda alınan arsa ve malzemeler sayesinde inşa ediliyor. Yeni dönemde yapılanların satış rakamları da ortada. Toplum ne yapmalı? Bingöl'deki konut sektöründe genellikle kat karşılığı arsa vermeyle ilgili bir döngü var. Vatandaşlarımız iş yapacağı müteahhidi iyi araştırmalı, mali gücünü sorgulamalı, örnek işleri varsa gidip görmeli, olası bir aksilik durumunda yolun nasıl tamamlanacağına dair güvenceleri sağlayıp ona göre iş yapmalı, yaptırmalı. Popülizme ya da kulaktan dolma sözlere kanarak değil, iyi araştırmalar sonucunda kazanılan güvenle işe kalkışılmalı. Aksi halde büyük mali kayıplar kaçınılmaz olur, oluyor da. Bu konuda dikkat edilmesini tavsiye ediyorum.

Oda'ya dönecek olursak,  üyelerinizin son 2 yılda geldiği noktayı nasıl yorumlarsınız? Büyüme mi yaşandı? Yoksa gerileme mi?

Bizler Ticaret ve Sanayi Odasını temsil etmekteyiz. Durum nasıl olursa olsun pes etmek ve durmak bizim için bir alternatif değildir. Başka seçeneğimiz de yok. Pandemi, ekonomik gelişmeler, döviz istikrarsızlığı derken üyelerimiz zor bir süreçten geçti. Burada devlet desteklerinin de tam istediğimiz düzeyde olmadığını da düşünürsek üyelerimiz bir var oluş savaşı verdiler. Maalesef bu savaşı kazanamayıp işlerini tasfiye eden üyelerimiz de oldu, yeni kurulan işletmeler de oldu. Bizler bu noktada üyelerimizin çıkarları için tüm talepleri TOBB'a ileterek gerçekleşmelerini takip ettik. Burada her talep karşılık buldu dersek yanıltıcı oluruz ancak üyelerimizden gelen ve gerçekleşen taleplerimiz de oldu.

Yeni açıklanan ekonomi modeli daha çok ihracatı önceliyor. Ancak Bingöl'de üretimden ziyade aracılık hizmetlerine dayalı bir ticari döngü mevcut. Bu tablodan yola çıkacak olursak, Bingöl'ün ihracat potansiyeli nedir? Bu potansiyeli arttırmak mümkün müdür?

İhracat rakamlarında maalesef Türkiye'de 79. sırada yer alan bir iliz. Bugün değil dün de bu böyleydi ancak yarının böyle olmaması için planlı gayretler göstermekteyiz. Öncelikle Teknoloji ve Sanayi il Müdürlüğü, Fırat Kalkınma Ajansı, Bingöl Üniversitesi, Kosgeb ve İşgem'i de içine alan İhracat Akademisi adı altında bir oluşumu hayata geçirdik. Bu doğrultuda 40'ın üzerinde işletmeye eğitimler verdik, potansiyel taşıyan 12 firmaya birebir danışmanlık verdik ve bir miktar ihracat yaptırmayı başardık. Tabi bildiğiniz gibi ihracat yapmak uzun bir süreçtir. Hazırlık aşaması ve yurtdışında kurulan temasların ihracata dönüşmesi zaman gerektirmektedir. Sizin de vurguladığınız gibi bu nokta ilimizin en geride kaldığı noktadır ve biz bunu geliştirmek için planlı çalışmalar yürütmekteyiz.

Bingöl'de son yıllarda tekstil firmalarının teşviklerden yararlanmasına bağlı olarak birkaç yatırım söz konusu. Bunlar yeterli mi? Ayrıca sanayileşme adımlar neden atılmıyor? Sanayileşememenin önündeki ana problem nedir?

Bingöl'deki tekstil yatırımları bizleri mutlu etmekte ancak tabi ki yeterli değildir. İlimizde faaliyet gösteren işletmelerin çok büyük bölümü büyük markalara fason üretim yapmaktadır. Tekstil sektörünün emek yoğun bir sektör olması işsizlik rakamlarının düşmesine etki etmektedir. Ancak gönül ister ki, firmalarımız kendi markaları ile ulusal pazarlarda yer alsınlar, hatta uluslararası pazarlarda bizleri temsil etsinler. Bu çok büyük bir sermaye ve nitelikli işgücü gerektiren bir aşamadır. İşletmelerimizin moda üretim merkezlerinden uzaklığı ve sermaye yetersizliği bunun önünde en büyük engellerdendir. Belli sermaye büyüklüğüne ulaşan firmalarımızın orta ve uzun vadede bu hedefe yönelmesi ve üretim aşamasının katma değerinin yükseltilmesi en büyük hedeflerimiz arasındadır.

Sanayileşme konusu ise uzunca değerlendirilebilir. Özetleyecek olursak, hammaddeye ulaşılabilirlik ana etkendir. Limanımız yok. Demiryolu ulaşımımız henüz istenilen seviyede değil. Hammaddeyi bulmak yetmiyor, onun getirilmesindeki ve işlendikten sonra gönderimdeki ulaşım maliyetleri de, o alandaki yetişmiş kalifiye personel ihtiyacı da ciddi bir konudur. Tüm bu alanlardaki yoksunluğumuz sanayileşmemizin önündeki temel sorunlardır. Bu konuda da çalışmalarımız var. İnşallah güzel yatırımları ilimize kazandırmamız mümkün olur.

Bingöl'de ticari gelişimi arttırıcı neler yapılmalı? Sanayileşme uzun vadeli bir süreç olacaksa, hangi alana yoğunlaşarak bu açık kapatılabilir?

İllerin gelişime dair yol haritalarına bakıldığı zaman en güçlü yönlerinde ilerlediklerini görüyoruz. Bingöl'ün en güçlü yanı hayvancılık alanındadır. Burada gelişimimize katalizör görevi gören bir gelişme yaşanmış ve Sütaş gibi Türkiye'de alanında en büyük firmalardan birisi olan marka ilimize yatırım yapmıştır. Bunu bir fırsat olarak görerek artık gelişim modelimizi bilimsel tarım ve hayvancılık üzerine yoğunlaştırabiliriz. Mevcut mandıralarımıza her gün yenisi eklenmektedir. Ancak iyi üretim modellerinin yaygınlaştırılması, verimin arttırılması gerekmektedir. Yaşanan ekonomik gelişmeler bu sektörü de çok derinden etkilemiştir. Yem bitkisi üretmek için temel girdiler olan su, tohum, gübre ve mazot fiyatlarındaki artış maalesef maliyetlerin artması sonucunu doğurmuş buda yerli üreticini rekabet gücünü zayıflatmıştır.

Bingöl için başka bir gelişim alanı da turizm olabilir. Termal ve kış turizmi bu alanda öne çıkan başlıklar olabilir. Bu doğrultuda da gelişim için toplantılar yaparak sektörün gelişimine katkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Tabi bu gayretler sürekli ve planlı olmalıdır. Aksi takdirde istediğimiz noktaya gelmemiz çok zordur. Tespit ettiğimiz üç ana sorun bulunmaktadır. Bunlar alt yapı sorunları, nitelikli personel eksikliği ve tanıtım eksikliğidir. Yaşanan tüm sorunları bu ana başlıklar altında sıralayabiliriz. Bunun çözümü ilimizdeki tüm bileşenlerin bir plan doğrultusunda koordineli olarak topyekûn gayret göstermesidir.

Yine Ticaret ve Sanayi Odasına dönecek olursak, üyelerinizin beklentileri neler? Bu beklentileri karşılayabiliyor musunuz?

Ticaret ve Sanayi Odası bir kanunla kurulan ve bu kanun doğrultusunda faaliyet gösteren kuruluştur. Aslına bakarsanız da özerk ancak icra yetkisi ve gücü olamayan bir kuruluştur. Bu perspektifle baktığınız zaman üyelerimizi temsil etmekte ve taleplerini gerçekleştirmekte talepleri ilgili muhataplarına iletmek, talepleri takip etmek ve gerçekleşmesi için kamuoyu oluşturmaktan ibarettir. Meslek komitelerimiz sektörlerine ait talepleri bizlere iletmekte bizler de bu yerel ve ulusal düzeyde ilgili makamlar iletmekteyiz. Daha önce de belirttiğim gibi tarafımızdan giden her talep yerine geldiğini iddia edemeyiz ancak hiçbir üyemizin yaşadığı sorununa yada talebine kayıtsız kalmıyoruz.

Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Ticaret ve Sanayi Odası olarak ilimizde yaşanan her ekonomik gelişmeyi takip etmekteyiz ve destek olmaktayız. İlimizin gelişmesi ve üyelerimiz gelişimi bizim en büyük görev tanımımızdır. Bu doğrultuda çalışıyoruz ve çalışmaya devam edeceğiz. Bana bu fırsatı verdiğiniz için size ve çalışma ekibinize şükranlarımı sunuyor, tüm okuyucularınızı da saygıyla selamlıyorum.