Çocuk ve namaz

İslam dini ebeveynleri çocuğun terbiyesinden sorumlu tutarak çocuklarına namazı emretmesini ister. Bu konuda yüce Allah: “(Ey Muhammed) Ailene namaz kılmalarını emret, kendin de onda devamlı ol.”[1] buyurarak anne – babanın sorumluluğuna dikkat çekmektedir. Başka bir ayette “ Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun.”[2]buyurarak ailemize karşı sorumluluğumuzu yerine getirememekten hesaba çekileceğimize dikkat çekmektedir.

Peygamber efendimiz de ebeveynlerin çocukları üzerindeki etkilerine dikkat çekerek şöyle buyururlar:“Her doğan çocuk İslâm fıtratı üzere doğar. Sonra ana-babası onu ya Yahudileştirir ya Mecusileştirir yahut hristiyanlaştırır…” [3]diyerek anne –babaların çocuklarının eğitimi üzerindeki etkilerini gözler önüne sermektedir.

Başka bir hadisi şerifte ise “Çocuklarınıza, onlar yedi yaşında iken namazı emredin. On yaşında olunca namazdaki ihmalleri sebebiyle onları dövün…” [4] ifade ederek namaz eğitiminde anne-babaların nasıl bir yol izlemeleri gerektiğini ümmetine göstermiştir. Hadiste ifade edilen “namazdaki ihmalleri sebebiyle onları dövün” ifadesi dayağın çocuk eğitiminde benimsenen ve tavsiye edilen bir yöntem olduğu anlaşılmamalıdır. Münavi, Aliyyü'l-Kârî, Beyhakî gibi İslam alimleri hadisle ilgili şu yorumu yapmışlardır: Hadiste ifade edilen “dövme” kelimesinden kasıt, on yaşına geldikleri halde namaz kılmazlarsa, farklı metotlar kullanarak namazı severek kılmalarına yardımcı olunmalı şeklinde anlaşılmalıdır. Pratikte peygamberimizin namaz kılmayan ya da namaz kılmakta gevşeklik gösteren çocuklarının ve torunlarının eğitiminde dayağa başvurmamış olması İslam'ın eğitim anlayışında dayağın yerinin olamayacağını bizlere ayan beyan göstermektedir.

Aile tarafından çocukluk yıllarında baskı ve şiddetle namaz kılmaya zorlanan çocuk bu ibadeti şekilsel olarak yerine getirilebilir. Ancak bu sonraki dönemlerde çocuğun ibadet hayatına katkıda bulunacak bir uygulama olmaz. Bu itibarla, baskı ve zorlamayla, ya da dayakla temin edilen namaz kılma davranışı, ergenlik çağıyla birlikte çocuktan ayrılıp gidecektir. Çünkü çocuğa Allah'ı sevdiği için namaz kılması yerine, babasından ya da yakınlarından azar işitmemesi için namaz kılması telkin edilmiştir. Bu durum bir zaman sonra çocuğun hayatından çıkmakta, kaybolup gitmektedir.

Kendisi namazı kılıp çocuğuna emretmeyen ebeveyn yanlış yapar. Namazı tam kılmıyor, ihmal ediyor, önemsemiyorsanız çocuğunuzdan namazı tam olarak kılmasını beklemeniz yanlış olacaktır.

Anne-babanın namazı önemsemeleri lazımdır.(”Eyvah namazım geçecek! Namazım geçmeden kılmam lazım. Sonra Rabbim bana ne der? Canım namazım benim, ben seni hiç bırakır mıyım?” gibi ifadelerle namaza karşı hassasiyetini göstererek çocuğun dünyasında yer edinmesini sağlamalıdırlar.

Çocuğa “namaz kıl” emrini vermek çocukta tepkiye sebep olabilir. Benimle namaz kılmak ister misin? Haydi beraber namaz kılalım mı? Gibi ifadeler çocuğun gönlünü kazanmada daha etkilidir.

Çocuk, namazı oyun olarak algılar. Onun için namaz sevdirilerek anlatılmalıdır. Namaz kılan çocuğu tebrik etmek, hediyelerle teşvik etmek gerekir. Ebeveynlerin kimi randevuları ezana göre ayarlaması, “Ezandan sonra gideriz, ezan okunsun konuşuruz…” gibi uygulamalar çocukların namazı sevmelerine katkı sağlar.

Anne-babanın çocuğu camiye götürmesi, en ön safta büyüklerle namaz kılma imkanını sağlamaları namazı sevmesine vesile olabilir. Cemaat ehli tarafından çocuğun başı okşanıp medhedilmesi ayrı bir zevk bir taltif ve teşvik edici bir davranıştır. Ancak üzülerek belirtmek gerekir ki zaman zaman çocuklar camide konuştuğu ve gürültü yaptığı için cemaat ve görevliler tarafından azarlandıklarına ve dışarı atıldıklarına şahit olmaktayız. Bu durum çocukların camiden ve namazdan soğumalarına sebep olmaktadır.

Bütün bu gayretlerimize rağmen zaman zaman çocuk olmanın doğası gereği çocuklar namaz kılmadığı halde namaz kıldım diyebilirler. Bu durumlarda ebeveyn olarak “Emin misin?” diye sorabilmeliyiz. Böyle durumlarda çocuğun vicdanına etki edecek sözler söylemek çok faydalı oluyor. “Ben bilmem ama Allah biliyor”, “Ben göremesem de Allah ve omzundaki melekler seni görüyor.” “Ben senin doğru söylediğine inanıyorum. Sen namazını bırakmazsın eminim.”Gibi sözler söylemek daha isabetli olur. Şunun iyi bilinmesi lazımdır ki; Yanlış söz ve davranışların üzerine gidildikçe bu durum çocuğun beynine kazınır ve sabitlenir. Üzerinde durulmadığında ise unutulur.

Çocukların namaz eğitiminde kaçınılması gereken  bazı hususlar:

1-Çocuk sevdiği bir işi yaparken onu namaza çağırmamalıyız.

2-Namaz kılanın önünden geçen çocuğu azarlamamalıyız.

3-Çocuğu yalancılığa ve ikiyüzlülüğe itecek davranışlardan kaçınmalıyız.

4-Çocuğun yaşı uygun olmayan bilgiyi ve uygu­lamayı ondan istememeliyiz.

5-Namaz konusundaki eksikliklerini bir dedektif gibi izlediğimiz hissini vermemeliyiz.

6-Namaz telkinleri esnasında, namaz kılınmaması durumun­da nelerin olacağına dair ayet-hadis ve diğer bilgilerden başlamamalıyız. Kılanın neler elde edeceğini konuşmalıyız.

7-Namaz bilgisi ve eğitimine ait konuşmalarınız tartışma şek­linde olmamalıdır. Bir güne de sıkıştırılmamalıdır. Aralara serpiştiril­miş konuşmalar daha etkilidir.

Anne-babaların hemen hayata geçirebilecekleri uygulamalardan bazıları ise;

1-Namaza başlama kutlamaları yapılmalıdır.

2-Çocuğa özel seccade, tesbih ve namaz kıyafeti sağlanmalıdır.

3-Çocuğa verilecek ödülleri namazla ilişkilendirmeliyiz.

3-Çocuklarımızla birlikte cami ziyaretlerini gerçekleştirmeliyiz.

4-Profesyonel çizimlerle sayfa sayfa süslenen kıssalar, yaşanmış öyküler, büyüklerin namaza başlama hikâyeleri çocukta namaz sevgisinin gelişmesine katkı sağlayan uygulamalardan bazılarıdır.