Bingöl Anadolu Kültür Eğitim Derneği Başkanı Nebi Butasım, Milli Eğitim Bakanlığı'nın Kürtçe Seçmeli Ders için hazırladığı Zazaki kitabın içeriğinin hazırlanmasında büyük paya sahip olan Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitü Müdürlüğü'ne sitem ve taleplerin yer aldığı bir yazı gönderdi.
Dernek olarak uzun zamandır Mardin Artuklu Üniversitesi'nin Zazaki-Kırmanci konusundaki çalışmalarını takip ettiklerini belirten Butasım, özellikle yüksek lisans düzeyinde Kürtçe ve Zazaca bölümlerinin açılması ve eğitimine başlanılmasının kendilerini sevindirdiğini kaydetti.
“BİRÇOK YANLIŞ BİLEREK VEYA BİLMEYEREK KAYIT ALTINA ALINMIŞ”
Butasım: “ Özellikle son olarak Kürtçe ve Zazaca çalışmasını tamamladığınız ve milli eğitim tarafından web sitesinde yayımlanan kitaplar için sizlere teşekkür ederiz. Dernek olarak Zazaki çalışmalarını uzun zamandan beri takip etmekte ve konu ile ilgili bünyemizdeki üyeler nezdinde çalışmalar sürdürmekteyiz. Bu nedenle konu ile ilgili geniş bilgilere sahip olduğumuzu belirtmekle birlikte sizlerle burada bir şeyler paylaşmak durumunda olduğumuzu hissettik. Zazalar ve Kürtler aynı mıdır değil midir? Tartışmalarını bir kenara bırakarak Zazaki kitap üzerinde kendi çalışmalarımız ve fikirlerimizi beyan etmek isteriz. Kitabı incelediğimizde birçok yanlışların bilerek veya bilmeyerek kayıt altına alındığını görmekteyiz” dedi.
“BAZI EKLER AYRIŞINCA HAKARET ÇIKIYOR ORTAYA”
Zazaca konuşan topluluklardaki yerel dil ya da şive farklılıklarının da dikkate alınmasının daha doğru bir yaklaşım olacağı kanaatini paylaşan Butasım, kitaptaki bazı kelime ve eklerin ayrılması ya da birleştirilmesi durumunda hiç de hoş olmayan manaların ortaya çıktığını vurguladı.
Ortaya çıkan yanlışların bu haliyle kitaba yansımasının Zazaki ders alacak öğrenciler üzerinde yanlış bir bilgi tabakası oluşturacağını kaydeden Butasım, belli bölgelere değil, tüm bölgelere hitap eden bir içerik oluşturulması gerektiğini söyledi ve Bingöl ile Tunceli üniversitelerinden de bu konuda destek alınması önerisini paylaştı.
Butasım, verdiği örneklerle ortaya çıkan yanlışlıklara şöyle dikkat çekti:
- Zazaca'da kullanılmayan ve aslı Kırmanci olan ve sadece Kırmanclar tarafından kullanılan birçok kelime kullanılmıştır. Örnek: baş – sıpas – to – şodirbaş- nan, gibi yüzlerce kelime bu kelimelerin Zazaca'da asılları vardır ve günümüze değin kullanılmaktadır.
- Zazaca'dan bahsedilirken birçok yerde Kırmancki diye geçmesi gerçeklik ve genel kullanıma aykırıdır. Zazaların büyük çoğunluğu kendini Kırmanc diye nitelemez. Örneğin sayfa 25 teki şiirde Kırmanc kelimesi kullanılmıştır.
- Zazaca'da eril ve dişil fiiller net bir biçimde kullanılmaktadır. Ancak kitabınızda bu ayrım yapılmamış ve eriller de birçok yerde dişil fiiller gibi kullanılmıştır. Örnek: sayfa 30 da “Azad tı şina koti?” burada şina kelimesi kesinlikle bayanlar için kullanılmaktadır.
- Yine Zazaca'da mastar eki genel kullanımda “ış-iş” ekleridir. Ancak ne hikmetse çok dar bir bölgede kullanılan “ene” – “ne” ekleri mastar yapımında kullanılmıştır. Örnek: sayfa 33-34
- Özellikle bazı kelimelerin kısaltılması veya farklı formlara sokulması cümlenin anlamını tamamen değiştirmektedir. Örneğin sayfa 35 te “ına” kelimesi yerine “na” kullanılması çok vahim bir hataya neden olmuştur. Farklı üç dört bölgenin Zaza insanına bu cümleleri okutulduğunda aynı hakaret olgusunu tasdik etmişlerdir. (tarafımızdan farklı dört ayrı bölgenin insanına okutturulmuştur.)
- Hava durumu ile ilgili kelimeler ve anlatımların Zazaca ile hiçbir ilgisi yoktur. Bunların Zazaca'da karşılığı olmasına rağmen Kırmanci'den alınmıştır. Sayfa 79.
- Zazaca'da su – ayran – hoşaf vb nesneler yani sıvı maddeler Türkçe'de olduğu gibi içmek (sigara içmek gibi) aynı kelime ile kullanılmaz. Bu sıvı maddeler yemek kelimesi ile aynı kullanılmaktadır. Bu vahim hata Türkçe – Kürtçe düşünüldüğü için yapılmıştır. Zazaların hemen hemen tüm yaşlı insanları “werd” kelimesini kullanırlar. Bunun anatomik bir gerçekliği vardır. Soluk borusundan geçen maddeler için şımıt kelimesi yemek borusundan geçen maddeler için “werd” kelimesi kullanılır. Buradaki vahim hata çorba kelimesinde yapılmıştır. “germa do” eğer hoşaf “şımıt” olursa çorba kelimesi de şımıt olması gerekir. Ancak sayfa 93 te çorba için yemek, hoşaf için içmek kelimesi kullanılmıştır.
- Bir dilde olmayan bir nesnenin veya eylemin karşılığı yoksa komşu veya kardeş dillerden alınır yoksa türetilir. Oysa bu kitapta Zazaca'da varolduğu halde kullanılmayıp ya türetilmiş ya da Kırmanci'den alınmıştır. Örneğin sayfa 97: sere şiti/to – Zazaca'da helim'dir.
- Yine okuma parçalarında Zazaca'da var olan kelimeler yerine Kırmanci kelimeler kullanılmıştır. Sayfa 111.
- Okuma parçalarındaki yüklemler Zazaca'nın genel kullanımına uygun değildir.
ÖNERİLERİMİZ:
- Kitabın tekrardan gözden geçirilmesi,
- Varolan kitabın piyasaya sunulmadan geri çekilmesi,
- Çalışmaların Zazaların yaşadığı her bölgeden konu ile ilgili farklı görüşleri olan kişilerle yürütülmesi,
- Alan taraması yapılarak olmadığı varsayılan kelimelerin ortaya çıkarılması,
- Konu ile ilgili Bingöl ve Tunceli Üniversiteleri ile koordineli çalışmaların yapılması.
