Bingöl'de bulunan türbeler

Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO'da görev yapan Dr. Öğr. Görevlisi Murat Göral ve Dr. Öğr. Görevlisi Aziz Bükey'in “Manevi İklimlerde Var Olan Bir Turizm Ürünü Olarak Türbeler: Bingöl Örneği” başlıklı çalışmaları, Akademik MATBUAT Dergisinde yayımlandı.

Çalışmada, inanç turizminin en önemli öğelerinden olan türbelerin turizm boyutu ile ele alınırken, Bingöl'de bulunan türbelerle ilgili bilgilere de yer verildi.

Araştırmada, Bingöl'de toplam 12 adet türbenin olduğu tespit edilirken, insanların bu türbeleri daha çok nasiplerinin açılması, işlerinin yoluna girmesi, mevcut sıkıntılardan kurtulma gibi nedenlerle ziyaret ettikleri kaydedildi.

BİNGÖL'DE BULUNAN TÜRBELER

Çalışmada, Bingöl'de bulunan türbeler ve türbeleri ziyaret nedenleri ile ilgili şu bilgilere yer verildi:

-ŞEYH AHMED TÜRBESİ I. VE ŞEYH AHMED TÜRBESİ II-

Yapılan incelemeler sonucu Bingöl'de en çok ziyaret edilen türbelerin başında Şeyh Ahmed Türbesi I'dir. Şeyh Ahmet Türbesi merkeze 17 kilometre mesafede, köy mezarlığı içinde köye hâkim tepede yer alıyor. Dört köşeli, tek kubbeli olarak inşa edilen türbenin yapımında kubbe dâhil tamamı taş kullanılarak yapılmış.

1815-1885 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Şeyh Ahmed'in türbesi, Bingöl'ün tarihi eserlerinden olup, özellikle mimarisiyle ve uzunca taş sütunlarıyla dikkat çekmektedir. Türbe, Bingöl Ovası'nın tümünü görebilecek bir yapıya sahiptir. Türbe halen yoğun bir şekilde ziyaret edilmektedir. Şeyh Ahmed Türbesi yürümekte problem yaşayan, cilt ve kas hastalığı vb. gibi rahatsızlıkları olan kişiler sıklıkla uğradıkları bir türbedir. Dermatolojik rahatsızlıkları olan bireyler türbenin içerisinde bulunan mezarın üstünde yer alan yeşil örtüyü ciltlerindeki hastalıklı olan bölgelere sürerek şifa bulacaklarına inanmaktadırlar. Türbe; ayrıca sara nöbetleri geçiren ya da herhangi bir nedenden dolayı sürekli bayılma gibi rahatsızlıkları olan ve akıl sağlığında problem yaşayanlar tarafından da iyileşme ümidiyle ziyaret edilmektedir.

Bingöl'de Şeyh Ahmed ismiyle başka bir türbe daha bulunmaktadır. Ancak bu kişilerin birbiriyle ilgisi olmadığı bilinmektedir. Güveçli köyü yakınlarında bulunan türbenin çevresi aynı zamanda da mesire alanı olarak kullanılmaktadır. Şeyh Ahmed türbesi, çevre bölgelerden evlenmek isteyip de kısmeti kapalı olduğu için evlenemediğine inanılan kişilerce de sıklıkla ziyaret edilmektedir. Türbedeki mezar taşlarına ziyaretçiler küçük taşlar yapıştırır ve bir takım dileklerde bulunurlar. Eğer yapıştırdıkları taşlar mezar taşlarında düşmez yapışır kalırsa da dileklerinin kabul olacağına inanmaktadırlar.

-YUSUF-I HARPUTİ TÜRBESİ-

Soyu Hz. Muhammed'e dayandığı söylenen Yusuf ı Harputi'nin Türbesi Bingöl'e bağlı Kiğı ilçesinin Yeldeğirmeni Köyü'nde bulunmaktadır. Bölgede, “Şeyh Yusuf Harputî” ve “Hacı Yusuf Harputî” adıyla tanınmıştır. Türbe 1987 yılında meydana gelen heyelan sonucu zarar görmese de Yeldeğirmeni Köyü'nün yerleşim yerinin değişmesi sonucu eski yerinde kalmıştır. Bu nedenle bakım ve onarıma ihtiyaç duymaktadır. Türbenin bulunduğu bahçede elma ağaçları bulunmaktadır. Türbeyi ziyaret edenler bu elmaları yiyerek maddi ve manevi hastalıklarından kurtulacaklarına inanmaktadır. Ayrıca yine bahçede bulunan bir çeşmenin de özellikle sıtma olmak üzere bazı hastalıklara iyi geldiği düşünülmektedir.

-ŞEYH ALAUDDDİN TÜRBESİ-

Çan köyündeki Şeyh Ahmed'in torunu olan irfan ve kerametleriyle tanınan Şeyh Alauddin Türbesi, depresyon ve ruhsal problemler yaşayan insanlar tarafından ziyaret edilmektedir (Irmak, 2018). Konum olarak yüksek bir yerde konumlanan türbe ziyaret edenleri manzarasıyla da etkilemektedir. Türbe birtakım çevresel düzenlemeler ile ziyaret potansiyeli daha da artabilecek bir nitelik taşımaktadır.

-ŞEYH MUHYİDDİN TÜRBESİ-

Bingöl merkeze bağlı Az Köyü'nde bulunmaktadır. Gelecek ziyaretçilerin ilgilisini çekecek efsaneler Şeyh Muhyiddin için çokça anlatılır. Rivayete göre Şeyh Muhyiddin yaşadığı köy halkına koyun sürülerinde çobana ve çoban köpeğine ihtiyaç olmadığını, onların meralara gidip başlarına herhangi bir sıkıntı gelmeden dönebilecekleri ifade etmiş. O gün bugündür köy halkı sürülerini meralara çoban ve köpeksiz bıraktıklarını ve şimdiye kadar da başlarına vahşi hayvan saldırısı ya da herhangi bir şey gelmediği anlatılır (Irmak, 2019). Bu yüzden bu türbe daha çok kötü insanların kötülüklerinden ve nazarlarından korunacağına inanan insanlar tarafından ziyaret edilmektedir.

-ŞEYH MUSTAFA TÜRBESİ-

Şeyh Mustafa Türbesi; Bingöl'ün Merkez İlçesine bağlı Sarıçiçek Köyü'ne bir kilometre uzaklıkta Hacıçayır Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Çan köyündeki Şeyh Ahmed ile Belkıs Hatun'un çocuğu olan Şeyh Mustafa Efendi, 1870 yılında Çan Köyü'nde dünyaya gelmiştir. Şeyh Mustafa Türbesi çoğunlukla nazardan korunmak isteyen ya da ruhsal bunalım gibi problemler yaşayan kişiler tarafından sıklıkla ziyaret edilmektedir. Bunun nedeni Şeyh Mustafa hayatta iken bu tür rahatsızlığı olan insanlar için birtakım dualar okuyarak onların sıkıntılarından kurtulmalarını sağladığı yönündeki bölge halkı tarafından aktarılan rivayetlerdir. Taştan inşa edilen türbenin içerisinde bulunan ve şeyhin oğlu tarafından yazılan levhada Şeyhin tarihi kişiliği hakkında bilgiler yer almaktadır. Şeyh Mustafa Türbesinde içinde hastalıklarına şifa bulmak için gelen hastaların belirli bir süre yatabilecekleri yastık ve yorgan bulunmaktadır.

-ŞEYH CEMAL TÜRBESİ-

Şeyh Cemal Türbesi Bingöl ilinin Adaklı ilçesinin eski adı Dımlak olarak bilinen Karaçubuk Köyü'nde bulunmaktadır. Soyunun ehlibeytten Hz. Hüseyin'e kadar dayandığı aktarılan Şeyh Cemal Arap kökenli bir ailenin ferdidir. Şeyh Cemal türbesini ziyarete gidenler kendileriyle beraber şeker ve su götürmekte ve türbeyi ziyaretini gerçekleştirdikten sonra bunları diğer ziyaretçilerle paylaşmaktadır.

-ŞEYH HASAN TÜRBESİ-

Bingöl'ün Adaklı ilçesine bağlı Top Ağaçlar Köyü'nde bulunmaktadır. Türbesi, köy mezarlığının içerisinde yer almaktadır. Mezar kapısı normal kapılardan çok daha küçük inşa edilmiştir. Böylece içeri girmek isteye ziyaretçiler başlarını eğip saygı göstererek kapıdan geçmektedirler. Gelen ziyaretçilerden bazıları mezar taşını kazıyarak çıkan tozunu şifa bulmak niyetiyle yemeklerinde kullanmaktadır.

-ŞEKER BABA TÜRBESİ-

Bingöl Sütlüce Köyü yakınlarında bulunan bir tepe üzerinde konumlandırılmıştır. Şeker Baba, bölge halkı tarafından “Heser Baba” ismiyle de tanınmaktadır. Hacı Bektaş Veli tarafından Anadolu'ya insanları irşad etmek maksadıyla gönderilen erenlerden biri olduğu bilinir. Çocuk sahibi olmayı dilediği halde çocuğu olmayanlar Şeker Baba türbesini sıklıkla ziyaret eder ve burada dua ederler. Ayrıca, türbede bulunan ve kutsal olduğuna inanılan dilek ağacına şekil olarak beşiğe benzeyen bez veya tülbent bağlamaktadırlar. Şeker Baba Türbesi'nde adağı olan kişilerin de perşembe günleri gelerek adadıkları kurbanı kesmeleri için de ayrı bir alan vardır. Yine bu türbeden alınan taşların da kutsal olduğuna inanılır. Yöre halkı ziyaretleri sırasında yanlarında şeker getirerek şifa bulmaları ümidiyle çocuklara dağıtmaktadırlar.

-ŞEYH ABDULLAH TÜRBESİ-

Şeyh Abdullah Türbesi Bingöl'ün 57 km uzaklıktaki Solhan ilçesinin yöre halkı tarafından Melakan ismiyle bilinen Mutluca Köyü'nde bulunmaktadır. Kökleri 16.yüzyıllarda Botan bölgesinden gelen Molla Mustafa Ciziri'ye kadar ulaşan Mutluca şeyhlerinden Abdullah Efendi'nin Türbesi köy mezarlığının içerisinde yer almaktadır. Türbe; çeşitli rahatsızlıklarından kurtulmak, işledikleri günahlardan arınmak ve onun maneviyatından faydalanmayı arzulayan kişilerce ziyaret edilmektedir.

-MOLLA İSMAİL TÜRBESİ-

Bingöl'ün Adaklı ilçesi merkezinde bulunmaktadır. Molla İsmail, yaşadığı dönemde bu ilçe merkezinde bulunan kiliseyi camiye çevirerek uzun yıllar burada imamlık yapmış ve ilmi dersler vermiştir. Molla İsmail yaşadığı bölgede ahlak öğretileri ve verdiği ilmi dersleriyle halkın sevgi ve takdirini kazanmıştır. Yöre halkı, ona olan sevgilerini sürekli türbesini ziyaret ederek ve bu ziyaretlerde onun ruhu için Yasini Şerif okuyarak göstermektedir.

-ŞEYH SÜLEYMAN TÜRBESİ-

Bingöl şehir merkezine 17 km uzaklıkta Uzunsavat Köyü'nde bulunmaktadır. Kesin olmamakla birlikte 1791 tarihinde Bingöl'e bağlı Dikme Köyü'nde dünyaya geldiği bilinmektedir. Şeyh Süleyman, ailesi ile birlikte Dikme Köyü'nden ayrılarak dönemin mülki idarecilerinden Hüsnü Bey tarafından kendisine vakfı yapılan Uzunsavat Köyü'ne yerleşmiştir. Uzunsavat'da yan yana bir cami ile tekke inşa ettiren Şeyh Süleyman burada insanları irşat etmeye yönelik dersler vermiştir. 1998 yılında sulama barajı inşaatı sebebiyle kabri Uzunsavat köyü yakınlarında bir tepeye taşınmış ve türbesinin eski mimarisi korunarak yeniden inşa ettirilmiştir. Bölge halkının rivayetlerine göre taşınma esnasında kabri açılmış ve ölümü üzerinden tam bir asır geçmiş olmasına rağmen bedeni herhangi bir fiziksel deformasyona uğramamış korunmuş halde oluğu görülmüştür.”

Haber: Ömer ŞANLI (Bingöl Kent Haber)